Rak podstawnokomórkowy skóry

Rak podstawnokomórkowy (BCC, basal cell carcinoma) jest najczęściej występującym nowotworem złośliwym występującym wśród osób o jasnym zabarwieniu skóry, stanowi 80% raków skóry. Wywodzi się z keratynocytów, zaliczany jest do tzw. niebarwnikowych nowotworów skóry. Rozwija się w skórze powiek, czoła, nosa, policzków, nigdy na stopach, dłoniach czy błonach śluzowych. Eksperci wyróżniają dwie odmiany tej choroby – pierwsza rozwija się wolno, nie nacieka w głąb, a leczenie daje dobre efekty. Druga odmiana raka podstawnokomórkowego skóry jest bardziej agresywna, ma zdolność do naciekania, niszczenia tkanek, jest wrzodziejąca i często nawraca, co utrudnia wyleczenie.

Rak skóry podstawnokomórkowy na ogół jest efektem przewlekłej ekspozycji na słońce, ze szczególnym uwzględnieniem promieniowania UVB; obecności tzw. stanów przednowotworowych (czyli chorób, które szczególnie predysponują do rozwoju procesu nowotworowego); uszkodzenie skóry substancjami chemicznymi (np. arsenem). Nierzadko przyczyną tego rodzaju raka jest owrzodzenie powstające w miejscu blizny po oparzeniu czy zranieniu. Ważne są czynniki genetyczne.
 

Objawami podstawnokomórkowego raka skóry są zmiany guzkowate, rany o różnym stopniu zaczerwienienia, mające perłową powierzchnię oraz rozszerzone naczynia krwionośne, są widoczne dla chorego. Mogą też wystąpić guzki o charakterze nietorbielowatym, czasami z dużą ilością pigmentu, późno wrzodziejące. BCC rozwija się z komórek macierzystych warstwy podstawnej naskórka, również na podłożu stanów przedrakowych, jak i w skórze niezmienionej. Rośnie wolniej niż rak kolczystokomórkowy skóry.

Podstawowe postaci raka podstawnokomórkowego skóry  :

  • powierzchowna – zlokalizowana najczęściej na tułowiu, przybiera postać drobnych, licznych, płaskich zmian, niekiedy o łuszczącej się powierzchni, ostro odgraniczonych, rozwijających się przez wiele lat;
  • twardzinopodobna – pod postacią białawo-żółtawych, błyszczących ognisk ;
  • guzkowa – rozpoznawana najczęściej; powierzchnia zmiany nierzadko ulega owrzodzeniu; należy do niej postać barwnikowa, sprawiająca problemy diagnostyczne ze względu na podobieństwo do czerniaka złośliwego, charakteryzuje się obecnością melanocytów wśród komórek nowotworowych, co prawda najczęściej opisuje się ją jako postać raka guzkowego, ale może też towarzyszyć każdej innej odmianie;
  • wrzodziejąca – może występować jako postać płaska (wzrost horyzontalny), częściej jednak drąży głęboko niszcząc otaczające tkanki, w tym mięśnie i kości (wzrost wertykalny).

Rozpoznanie raka podstawnokomórkowego dokonuje się na podstawie najpierw dermatoskopu, później badania histopatologicznego. Łatwość pobrania materiału do badania histopatologicznego umożliwia szybką diagnozę. Natomiast wśród pacjentów z zaawansowanym procesem nowotworowym o wieloletnim przebiegu choroby, z dużym prawdopodobieństwem naciekania tkanek głębokich, konieczne jest poszerzenie diagnostyki o badania obrazowe, takie jak TK lub MRI. Przy raku podstawnokomórkowym przerzuty są rzadkie, głównie zmiana odrasta w tym samym miejscu.

Leczenie radykalne raka podstawnokomórkowego skóry polega na chirurgicznym usunięciu zmiany wraz z marginesem zdrowych tkanek. Jest to najczęściej stosowana metoda leczenia raka skóry (zarówno w przypadku wysokiego, jak i niskiego ryzyka nawrotu). Jeśli zabieg chirurgiczny jest niemożliwy, eksperci zalecają rozważenie radioterapii.

Metody leczenia miejscowego raka podstawnokomórkowego skóry :

  • Farmakoterapia miejscowa : imikwimod (modulator odpowiedzi immunologicznej). zastosowanie w terapii rogowacenia słonecznego,) w postaci kremu, 5-fluorouracyl (lek ma zastosowanie w terapii rogowacenia słonecznego, powierzchownego).
  • Terapia fotodynamiczna : fotochemioterapia (kwas metyloaminolewulinowy).  To forma leczenia, w której wykorzystywane
    są nietoksyczne związki światłoczułe. Po ekspozycji na specyficzny rodzaj światła uruchamia się proces aktywnego fotoutleniania. Terapia ta działa toksycznie na komórki nowotworowe i inne chore komórki.
  • Radioterapia (techniki brachyterapii i teleterapii). Wyniki odległego leczenia BCC z zastosowaniem radioterapii są bardzo dobre i sięgają ponad 90% wyleczeń w okresie 5-letnim, zarówno dla zmian pierwotnych, jak i nawrotowych. Radioterapia może być postępowaniem alternatywnym, jeśli istnieją przeciwwskazania do zabiegu operacyjnego lub chory nie wyraża zgody na leczenie chirurgiczne.
  • Laseroterapia jest rzadko stosowana, wykorzystuje wąski strumień światła do usunięcia lub zniszczenia komórek nowotworowych. Zwykle stosuje się ją do zmian na wierzchniej warstwie skóry.
  • Kriochirurgia - stosowana jest, kiedy nie można dokonać innej operacji, jest rzadko zalecana. Metoda ta wykorzystuje bardzo niskie temperatury do usuwania bardzo cienkich warstw nowotworowych lub nowotworów w bardzo wczesnym stadium.
  • Metoda chirurgiczna Mohsa ( polega na wieloetapowym wycinaniu zmiany z wąskim marginesem zdrowych tkanek oraz ich natychmiastowej ocenie pod względem czystości onkologicznej w badaniu mikroskopowym; w przypadku zmian pierwotnych, odsetek wyleczeń bez nawrotu w okresie 5-letnim wynosi 99%, a w przypadku usunięcia wznowy guza - 94%).
  • Techniki ablacyjne (np. łyżeczkowanie, polegające najczęściej na kilkukrotnym powtórzeniu zabiegu, który często jest uzupełniany elektrodesykacją tkanek zmienionych chorobowo).

Leczenie zaawansowanego raka podstawnokomórkowego skóry :

  • operacyjne,
  • radioterapia,
  • systemowe. Stosuje się terapię celowaną lekami sonidegib i wismodegib (inhibitory szlaku Hedgehog). Są doustnymi, małocząsteczkowymi substancjami, które wiążą się z białkiem SMO, hamując jego funkcję, tym samym prowadząc do zablokowania transdukcji sygnału przekazywanego szlakiem Hedgehog (HH). Innymi słowy hamują podział komórek rakowych. Wismodegib i sonidegib wykazują bardzo wysoką aktywność u chorych na zaawansowanego BCC.

W ciągu 3 lat zarejestrowano ponad 160 pacjentów, czyli ok. 50 rocznie w ok. 20 ośrodkach, które prowadzą leczenie tego nowotworu. Jest to więc system dobrze rozdystrybuowany w kraju.

Po leczeniu konieczna jest obserwacja pacjenta.

Zasady obserwacji po leczeniu:

  • całoroczna fotoprotekcja SPF 30–50+,
  • samokontrola pacjenta raz w miesiącu,
  • badanie dermatologiczne i dermoskopowe skóry całego ciała: co 4–6 miesięcy przez 5 lat, następnie co 6–12 miesięcy do końca życia;

BCC zaawansowany regionalnie/w stadium rozsiewu :

  • całoroczna fotoprotekcja SPF 30–50+,
  • samokontrola pacjenta raz w miesiącu,
  • badanie dermatologiczne i dermoskopowe skóry całego ciała: co 1–3 miesiące przez pierwszy rok, co 2–4 miesiące w drugim roku, co 4–6 miesięcy w trzecim roku, następnie co 6–12 miesięcy do końca życia,
  • opieka wielospecjalistyczna (m.in. dermatologiczna, onkologiczna, radioterapeutyczna, neurologiczna, okulistyczna).

Bibliografia :

  1.  ,,Rak skóry. Czerniak i znamiona skóry'' z serii Co warto wiedzieć, Wydawnictwo Primopro, Warszawa 2018
  2. Raport ,,Rak kolczystokomórkowy w Polsce'', Kampania edukacyjna RAK UV,  przygotowanie PARS, 2020
  3. Onkologia w Praktyce Klinicznej, Tom 6, 2020 Raki skóry, VIA MEDICA (Rutkowski P, Owczarek W, Nejc D et al. Skin carcinomas. Oncol Clin Pract 2020; 16. DOI: 10.5603/OCP.2020.0018) - link do publikacji tutaj
  4. SkinCancer Virtual Meetings, 2020
  5. Akademia Dobrych Praktyk 2020, Nowotwory skóry, Link

 

 

Strona korzysta z plików cookies w celu realizacji usług i zgodnie z Polityką Plików Cookies. Możesz określić warunki przechowywania lub dostępu do plików cookies w Twojej przeglądarce.
Rozumiem