Czynniki zwiększające ryzyko zachorowania na nowotwory

Lista czynników decydujących o zdrowiu człowieka według Światowej Organizacji Zdrowia (z ang. World Health Organization):

  • styl życia (dieta, sport, wewnętrzny spokój) – 50%,
  • środowisko – 20%,
  • czynniki genetyczne – 20%,
  • opieka zdrowotna – 10%.

Poniższy omówiono listę kilku czynników rakotwórczych, zwiększających w społeczeństwie zachorowalność na nowotwory złośliwe. Jednak najczęściej choroba jest składową nie jednego, a wielu czynników. Wskazówki zawarte w niniejszym poradniku nie mogą zastąpić leczenia konwencjonalnego i opinii lekarzy specjalistów.

STYL ŻYCIA

Zgodnie z zapisami Europejskiego Kodeksu Walki z Rakiem, prowadząc zdrowy styl życia, można poprawić ogólny stan zdrowia i zapobiec wielu zgonom z powodu nowotworów złośliwych.

Zdrowy styl życia to przede wszystkim wprowadzanie korzystnych zmian w diecie i we wszystkich aspektach życia codziennego. To, czy będziesz zdrowy i jak długo będziesz się cieszył zdrowiem, zależy głównie od Ciebie.

  • Nadwaga i otyłość. Aby kontrolować swoją wagę, bardzo przydatny jest wskaźnik BMI. Dzięki niemu możemy orientacyjnie ocenić stan odżywienia. Istnieją dowody naukowe na to, że nadwaga podnosi ryzyko wystąpienia nowotworów oraz wielu innych chorób. Komórki tłuszczowe uwalniają wiele substancji czynnych, których wysokie poziomy zwiększają ryzyko zachorowania.
  • Brak aktywności fizycznej. Każdy rodzaj aktywności jest korzystny. Można ją podzielić na umiarkowaną i intensywną. Aktywność fizyczna wzmacnia układ immunologiczny i trawienny oraz redukuje zbędną warstwę tkanki tłuszczowej. Nie tylko kształtuje sylwetkę, ale też buduje siłę woli, wytrwałość i odporność na stres, jest najlepszym środkiem antydepresyjnym.
  • Niezdrowy sposób odżywiania. Wśród produktów, zwiększających ryzyko zachorowania przykładowo na raka żołądka jest obfitość produktów wędzonych, mało cytrusów, jarzyn i mleka, niedobór witamin A, B12 i C. Nasze pożywienie składa się głównie z oczyszczonego cukru, białej mąki, tłuszczów zwierzęcych. Metabolizm komórek nowotworowych uzależniony jest w dużej mierze od spożycia glukozy. Jedzenie cukrów powoduje podwyższenie poziomu glukozy we krwi i uwolnienie insuliny, która z kolei powoduje nasilenie procesu zapalnego. Badania wykazują, że osoby, których dieta bogata jest w czerwone mięso, mają tendencję do spożywania znacznie mniejszej ilości posiłków wegetariańskich, a co za tym idzie, brakuje w ich jadłospisach produktów pochodzenia roślinnego z ochronnym działaniem przed nowotworami. Nadmiar tłuszczów nasyconych, zwłaszcza typu trans jest bardzo niebezpieczny dla zdrowia. Do czynników podnoszących ryzyko zalicza się również pochodne azotowe, nitrozoaminy, alfatoksyny i barwniki lub środki konserwujące. Alfatoksyny to rodzaj grzybów, powstających podczas pleśnienia i gnicia produktów, sprzyjają rozwojowi chorób wątroby. Azotyny są zawarte w mięsie peklowanym azotanami sodu lub potasu, w nadmiernie nawożonych warzywach, w wodzie do picia. Pijąc i spożywając dużo przeazotowanych produktów, przyczyniamy się do syntezy większej ilości nitrozoamin w przewodzie pokarmowym. Niestety dieta jest też często zbyt obfita w produkty mięsne wysoko przetworzone, oraz wykazuje zbyt duże spożycie soli kuchennej. Należy unikać spożywania takich produktów jak : szynka, bekon, kiełbasy, parówki, chipsy , sosy i zupy instant itd. oraz dosalania już gotowych dań. Dieta uboga w produkty zbożowe pełnoziarniste i nasiona roślin strączkowych powoduje niedobór cennego błonnika pokarmowego i białka, składników mineralnych takich jak: selen, cynk, miedź, żelazo, magnez i fosfor. Natomiast warzywa i owoce zawierają duże ilości antyoksydantów (związki neutralizujące wolne rodniki, które powodują uszkodzenie DNA), błonnika i mikroelementów. Produkty roślinne charakteryzują się małą kalorycznością, dzięki czemu mogą pomóc w utrzymaniu prawidłowej masy ciała oraz wzmacniają układ odpornościowy. Złe nawyki przygotowywania potraw to na przykład:  smażenie, grillowanie, wędzenie potraw, używanie nieodpowiednich i zbyt wielu tłuszczów, przyrządzanie posiłków w nieodpowiednich naczyniach. Spożywane benzopireny, które powstają podczas smażenia i grillowania, wpływają na rozwój raka żołądka, natomiast wdychane przyczyniają się do powstania chorób płuc.
  • Nadmierne spożywanie alkoholu oraz palenie papierosów. Spożywanie alkoholu zwiększa ryzyko zachorowania, zwłaszcza w połączeniu z paleniem tytoniu, często prowadzi do powstawania nowotworów przewodu pokarmowego i układu oddechowego. Alkohol potęguje negatywne oddziaływanie dymu tytoniowego i istotnie zwiększa szkodliwość kancerogennych składników dymu papierosowego. Produkty spalania tytoniu, wnikające do organizmu, łatwo odnajdują drogę do wnętrza komórek. Oddziałują tam na DNA, czyli zapis genetyczny naszych chromosomów, mogą powodować mutacje, prowadzące  do przemian nowotworowych w komórce.
  • Stany depresyjne. Sprzyjają nowotworom, na przykład bezradność człowieka na otaczającą rzeczywistość, brak nadziei na zmianę sytuacji życiowej, poczucie, że w życiu jest więcej cierpienia niż radości, skłonność do użalania się nad sobą.

ŚRODOWISKO

Środowisko to ogół elementów nieożywionych i ożywionych, zarówno naturalnych, jak i powstałych w wyniku działalności człowieka, występujących na określonym obszarze oraz ich wzajemne powiązania, oddziaływania i zależności. Jest to pojęcie podrzędne w stosunku do przyrody, obejmującej również elementy ożywione. I tu wyróżnia się czynniki, sprzyjające rozwijaniu się chorób nowotworowych.

  • Promieniowanie rentgenowskie i jonizujące. Przejawia się w różnorodny sposób, w tym jako opalanie się zarówno w solarium jaki na słońcu, używanie kuchenki mikrofalowej, naświetlanie promieniowaniem, wytwarzanym przez sprzęt elektroniczny, zbyt częste poddawanie się badaniom diagnostycznym itp. Szkodliwe jest promieniowanie jonizujące, pochodzące np. z promieniowania RTG, przyspieszaczy (akceleratorów) cząstek , pierwiastków promieniotwórczych czy promieniowania kosmicznego. Medycyna jasno określa maksymalne ograniczenie ekspozycji na promieniowanie jonizujące, pochodzące od słońca czy lampy kwarcowej.  Nadmiar promieni nadfioletowych przyspiesza rozwój raka skóry i czerniaka. Silnym czynnikiem ryzyka zachorowania na czerniaka skóry są liczne znamiona barwnikowe występujące na skórze.
  • Substancje chemiczne. Występujące w środowisku, powietrzu i glebie. W powietrzu znajduje się dużo substancji rakotwórczych, a wraz z uprzemysłowieniem i urbanizacją zwiększa się też skażenie środowiska. Negatywny wpływ na zdrowie mają azotany, zawarte m.in. w nawozach lub solance do peklowania, które przyśpieszają rozwój raka żołądka. Szkodliwe są dezodoranty i antyperspiranty zawierające aluminium, perfumy zawierające ftalany, kosmetyki pielęgnujące włosy, kremy do opalania, środki domowego użytku z pestycydami, środki owadobójcze, środki czyszczące i dezynfekujące zawierające alkifenole, proszki do prania. Po drugiej wojnie światowej produkcja syntetycznych związków chemicznych wzrosła z miliona ton do dwustu milionów ton rocznie w latach 70. XX wieku. Wiele z tych substancji gromadzi się zwłaszcza w tłuszczu ludzkim. Z tego względu należy uświadomić sobie fakt występowania niebezpiecznych związków w przedmiotach codziennego użytku, aby w miarę możliwości ograniczyć korzystanie z nich (naprzykład  poprzez niekupowanie dzieciom plastikowych zabawek, unikanie patelni teflonowych).  Także podgrzewanie żywności w plastikowych pojemnikach jest niekorzystne.
  • Czynniki rakotwórcze w miejscu pracy. Na szczególne ryzyko zawodowe narażeni są mechanicy samochodowi, producenci kotłów, stolarze, monterzy, elektrycy, hutnicy, stoczniowcy i kolejarze. Robotnicy usuwający azbest z budynków, powinni przedsiębrać specjalne środki ostrożności, aby unikać inhalacji groźnych włókien azbestu. Substancja ta ułatwia również wchłanianie innych związków rakotwórczych, co tłumaczy wielokrotnie wyższe zagrożenie rakiem wśród palaczy, mających kontakt z azbestem.

Anna Domańska, pacjentka Centrum Onkologii Ziemi Lubelskiej im. św. Jana z Dukli w Lublinie

Źródło opracowania :

  1. Porady lekarza rodzinnego. Dieta antynowotworowa i metody leczenia.’’, Wydawnictwo Literat , Toruń 2011
  2. ,, Porady lekarza rodzinnego. Zdrowe odżywianie. Przepisy antynowotworowe’’, Wydawnictwo Literat, Toruń 2012
  3. ,, Porady lekarza rodzinnego. Zdrowe odżywianie’’, Wydawnictwo Literat, Toruń 2012
  4. ,, Porady lekarza rodzinnego. Warzywa. Lecznicze właściwości’’, Wydawnictwo Literat, Toruń 2013
  5. ,, Porady lekarza rodzinnego. Gotowanie na parze’’, Wydawnictwo Literat, Toruń 2013
  6. ,, Porady lekarza rodzinnego. Zdrowy tryb życia, aby uniknąć nowotworu’’, Wydawnictwo Literat, Toruń 2013

 

Strona korzysta z plików cookies w celu realizacji usług i zgodnie z Polityką Plików Cookies. Możesz określić warunki przechowywania lub dostępu do plików cookies w Twojej przeglądarce.
Rozumiem