Reakcje psychiczne na chorobę nowotworową na jej różnych etapach

Choroba nowotworowa jest sytuacją ciężką, budzącą wiele różnych, niekiedy bardzo trudnych emocji i odczuć. Wiele z emocji, o których wspomnimy w poniższym artykule trwa przez cały okres choroby, aż do momentu wyzdrowienia, inne pojawiają się epizodycznie lub mogą w ogóle nie wystąpić. Jest to zależne zarówno od stopnia nasilenia choroby, jak i indywidualnych psychicznych predyspozycji chorego. To o czym wspominamy, to emocje i odczucia z jakimi psycholodzy pracujący z pacjentami onkologicznymi spotykają się w swojej pracy najczęściej, emocje, które w poszczególnych fazach choroby są szczególnie silne, lub charakterystyczne dla danej fazy.

FAZA PIERWSZA - DIAGNOZA

Moment diagnozy jest zwykle momentem traumatycznym. Nawet jeśli podejrzewaliśmy chorobę, jeśli widzieliśmy objawy, diagnoza często jest tym momentem, w którym tracimy grunt pod nogami. Stąd też emocje, które się pojawiają, są wyjątkowo silne i nacechowane negatywnie. Jest to dobry moment na szukanie wsparcia - rozpoczęcie pracy z psychologiem, który pomoże odnaleźć się w nowej sytuacji, zrozumieć emocje, które się pojawiają i nauczyć się radzić sobie lepiej w chorobie.

Odczucia i emocje, które mogą się pojawić:

  • szok
  • złość, gniew
  • lęk
  • rozpacz
  • żal
  • poczucie niesprawiedliwości i pytania: "Czemu mnie to się przytrafia ?", "Za co ?"

FAZA DRUGA - LECZENIE

Jest to faza, w której najczęściej chory zdążył się już zaadaptować do choroby, oswoić z nią i poddać opiece medycznej. Jednak w tej fazie również pojawiają się trudne emocje, związane zwłaszcza z procedurą medyczną i skutkami ubocznymi leczenia czy obawami przed reakcją otoczenia. Etap leczenia jest okresem, w którym chory jest słabszy i dużo częściej potrzebuje pomocy ze strony bliskich.

Odczucia i emocje, które mogą się pojawić:

  • wstyd
  • chęć izolowania się, by ukryć chorobę i skutki leczenia
  • lęk przed skutkami terapii
  • lęk przez leczeniem - np. przed zaśnięciem do zabiegu, komplikacjami pooperacyjnymi
  • lęk przed bólem
  • poczucie bezradności i beznadziejności
  • poczucie utraty kontroli
  • lęk przed byciem niesamodzielnym i koniecznością proszenia o pomoc.

FAZA TRZECIA - REMISJA I ZAKOŃCZENIE LECZENIA

Wbrew pozorom, w tej fazie również mogą występować trudności. O momencie remisji i zakończenia leczenia zwykło się myśleć jako o tym wyczekiwanym, wytęsknionym, zapominając o tym, jak dużo stresu się z nim wiąże. Po pierwsze, cały świat chorego, który do tej pory skoncentrowany był na walce z chorobą, zmienia się po raz kolejny. Ponadto w tej fazie pojawia się nowy lęk - lęk przed przerzutem czy wznową choroby. Czasem zdarza się też tak, że związki, które przetrwały chorobę, ludzie, którzy wspierali się w ciężkich chwilach, nie są w stanie funkcjonować ze sobą w sytuacji braku choroby. Może się tak dziać, gdyż pojawia się pragnienie zapomnienia o chorobie, odcięcia się od niej. Jest to faza, w której mogą pojawić się epizody depresyjne. Wtedy szczególnie warto skorzystać z pomocy specjalisty.

Odczucia i emocje, które mogą się pojawić:

  • strach przed nawrotem choroby lub przerzutem
  • strach przed powrotem do "normalności" - pracy, znajomych, regularnych aktywności
  • trudność z odnalezieniem się w sytuacji braku choroby.

FAZA CZWARTA - NAWRÓT LUB PRZERZUT

Często jest to najtrudniejszy etap choroby, niekiedy trudniejszy, niż sama diagnoza. Jest to faza, w której staje się jasne, że nie ma mowy o szybkim i pełnym wyzdrowieniu - zanika nadzieja i perspektywa wyleczenia się.

Odczucia i emocje, które mogą się pojawić:

  • zanik nadziei
  • rozpacz
  • lęk
  • strach przed śmiercią
  • strach przed ponownym leczeniem, bólem, skutkami ubocznymi
  • złość.

FAZA PIĄTA - PRZEDTERMINALNA I TERMINALNA

Z punktu widzenia medycyny w tej fazie są małe sznse na powrót do zdrowia. Na tym etapie wsparcie ze strony psychologa jest ważne, aby zminimalizować ból psychiczny chorego i jego bliskich. Psycholog może pomóc przygotować się choremu i bliskim do rozstania, sprawić, że łatwiejsza będzie komunikacja pomiędzy nimi i że sam fakt odejścia osoby chorej będzie łagodniejszy.

Odczucia i emocje, które mogą się pojawić:

  • lęk przed śmiercią
  • lęk przed bólem
  • lęk o bliskich, którzy zostają.

ROLA PSYCHOLOGA

Rola psychologa zmienia się w poszczególnych fazach choroby - od wsparcia i pomocy w akceptacji i zrozumieniu sytuacji, przez rolę edukacyjną i wspomagającą rozwojowo, pracę z postawami i przekonaniami, aż po pracę z osobami w żałobie. Na każdym z tych etapów najważniejsza jest przede wszystkim obecność i wsparcie, jakiego udziela psycholog oraz otwartość i gotowość do towarzyszenia w przeżywaniu trudnych emocji.

Jak może pomóc psycholog:

  • wsparcie w szukaniu i korzystaniu z naturalnych zasobów pacjenta
  • pomoc w rozładowaniu emocji i ułatwieniu ich ekspresji
  • pomoc w adaptacji do choroby
  • przywrócenie równowagi, która została zachwiana chorobą
  • obecność, wysłuchanie
  • obalanie mitów na temat nowotworów
  • przygotowanie do poszczególnych etapów choroby czy czekających chorego zabiegów
  • nauka relaksacji i wizualizacji
  • wsparcie w przeżywaniu trudnych emocji
  • praca nad pożegnaniem
  • praca z rodziną, przygotowanie bliskich na stratę i żałobę
  • praca w trakcie remisji choroby.

Olga Kłoda-Krajewska – psycholog, specjalizujący się w pracy z osobami chorującymi nowotworowo i ich rodzinami.

Strona korzysta z plików cookies w celu realizacji usług i zgodnie z Polityką Plików Cookies. Możesz określić warunki przechowywania lub dostępu do plików cookies w Twojej przeglądarce.
Rozumiem