Psychoedukacja w psychoonkologii jest jedną z form pomocy psychologicznej. Przeznaczona jest dla osób chorych, a także ich rodzin i przyjaciół. Polega ona na edukowaniu wszystkich, którzy są zainteresowani i czują się gotowi, by pogłębić wiedzę o chorobie i możliwościach jej leczenia. Poszerzanie wiedzy, to nie tylko zdobywanie potrzebnego minimum wiadomości z zakresu medycyny, ale również nauka rozpoznawania własnych emocji. Nazywanie swych uczuć i umiejętne ich wyrażanie jest podstawą łagodzenia przeżywanego w chorobie stresu.
Psychoedukacja jest także sposobnością, by w bezpiecznych warunkach pacjenci i ich bliscy doskonalili porozumiewanie się z personelem medycznym. Ważne jest bowiem, by mieli odwagę zadawać pytania, istotne ze swego punktu widzenia. Zadając je w odpowiedniej formie mają szansę uzyskać wyczekiwane odpowiedzi. Rola dobrej komunikacji z lekarzami i pielęgniarkami staje się coraz częściej ceniona przez pacjentów i ich rodziny.
Istotną częścią psychoedukacji jest również udzielanie rzetelnych informacji w zakresie socjalno – prawnym i zawodowym. Tym obszarem zajmują się profesjonalnie pracownicy socjalni. Do ich zadań należy m.in. poradnictwo, dotyczące orzecznictwa rentowego, orzecznictwa o stopniu niepełnosprawności oraz zasiłków i świadczeń z pomocy społecznej.
Jakie są cele psychoedukacji ?
Celem psychoedukacji w psychoonkologii jest podnoszenie świadomości pacjentów i ich rodzin w różnych obszarach. Do głównych należą:
- źródła choroby, sposoby jej leczenia i możliwości radzenia sobie ze skutkami ubocznymi terapii
- sposoby redukcji przeżywanego stresu, rozpoznawanie i nazywanie własnych emocji, umiejętne wyrażanie uczuć
- sposoby doskonalenia się w prowadzeniu dialogu z lekarzami
- rozeznanie w zakresie pomocy socjalnej w czasie choroby.
Osoby, które zdobyły potrzebną wiedzę podczas spotkań psychoedukacyjnych, aktywniej uczestniczą w leczeniu. Ich poczucie wpływu na jakość życia wzrasta. Mówią zwykle o odczuwalnie zwiększonej decyzyjności.
Celem psychoedukacji, jako formy pomocy psychologicznej w onkologii, jest także redukcja obaw i niepokoju. Silne emocje ulegają wyciszaniu dzięki temu, że pacjent zaczyna rozumieć to, co do tej pory było dla niego niezrozumiałe i niejasne.
Budowanie systemu wsparcia to kolejny cel. Będąc w grupie psychoedukacyjnej z osobami, dzielącymi zbliżone koleje losu, uczestnicy zaczynają czuć więzi emocjonalne. Pogłębione relacje i zawarte przyjaźnie stanowią potencjał wiedzy, zaufania, akceptacji i wsparcia.
Jakie są formy psychoedukacji ?
Psychoedukacja może być stosowana podczas indywidualnych spotkań pacjenta lub/i rodziny z psychologiem, lub w postaci zorganizowanej pracy grupowej. Wybór formy zawsze należy do pacjenta i bywa poprzedzony rozmową z psychologiem. Wstępna konsultacja ma na celu obustronne upewnienie się, czy wybrana przez pacjenta forma oddziaływania psychologicznego spełnia jego oczekiwania i potrzeby.
Koncepcja grupy psychoedukacyjnej charakteryzuje się pewnymi regułami. Ma określoną liczebność - zwykle od 6 do 12 osób; ramy czasowe od 90 do 120 minut; plan zagadnień na 6 – 12 spotkań. Określona jest także jasno sama grupa uczestników, np. grupa dla osób po nawrocie choroby nowotworowej, czy w trakcie leczenia. Podział wprowadzany jest z myślą o zoptymalizowaniu korzyści emocjonalnych i poznawczych. W grupie osób, które są w różnych fazach choroby i leczenia – byłoby zbyt wiele czynników, powodujących lęk i depresję.
W trakcie pracy w grupie nie ma odnoszenia się do indywidualnych problemów uczestników. Jest na to miejsce podczas indywidualnego spotkania z psychologiem. W grupie psychoedukacyjnej pacjenci dzielą się swymi doświadczeniami. Ma to walor wspierający. Taka forma pomocy bywa często uznawana w dużym stopniu za wiarygodną i przekonywującą.
Dlaczego psychoedukacja jest ważna ?
Psychoedukacja stanowi integralną część terapii przeciwnowotworowej. Podobnie jak dieta, czy rehabilitacja uzupełniają leczenie onkologiczne – tak psychoedukacja dopełnia proces leczenia w sferze psychologicznej. Jej skuteczność potwierdzają badania naukowe. Pozytywne oddziaływanie psychoedukacji uwidacznia się szczególnie w sferze samopoczucia emocjonalnego i w poziomie zdobytej wiedzy.
Katarzyna Borowicz – psycholog, w trakcie szkolenia w Centrum Terapii Poznawczo-Behawioralnej w Warszawie, od lat pracuje z osobami chorującymi nowotworowo i ich rodzinami.
Literatura:
- „Psychoonkologia. Diagnostyka – metody terapeutyczne”. M. Dorfmuller, H. Dietzfelbinger. Pod redakcją prof. dr hab. H. Sęk. Elsevier Urban and Partner. Wrocław, 2011.