Jak przeżywa ?
- Nastolatek w tym wieku znajduje się na pograniczu dwóch okresów – pomiędzy dzieciństwem, a dorosłością. Dlatego też żałobę przeżywa na dwóch poziomach. Na zewnątrz podobnie jak osoba dorosła, wewnątrz bardziej jak dziecko,
- Wychodzenie z dzieciństwa i wchodzenie w dorosłość wiąże się z licznymi stratami. Nastolatek często przeżywa to w wymiarze żałoby. Śmierć nasila istniejące już problemy związane z okresem dojrzewania młodego człowieka.
- Może przejawiać zachowania bardzo ambiwalentne, gwałtowne zmiany nastroju i zachowania.
- Może wykazywać trudności w kontrolowaniu emocji.
- Może być zbuntowany i wściekły na osobę zmarłą i jej bliskich, nauczycieli. Jego bunt jest często wyrazem ogromnego bólu, którego nastolatek jeszcze nie umie wyrazić w inny sposób.
- Może odsunąć się na bok od osób dotychczas mu bliskich, istnieje ryzyko, że mocno odizoluje się od swojego otoczenia. Może wykazywać spadek lub zanik wcześniejszych zainteresowań.
- Może mieć problemy ze snem, apetytem.
- Mogą pojawić się trudności z nauką, kłopoty z zachowaniem w szkole.
- Istnieje ryzyko, ze nastolatek będzie chciał przejąć rolę osoby zmarłej, w tym również jej obowiązki. Zwłaszcza, kiedy jest tej samej płci. Może też być do tego zachęcany przez rodzinę.
Jak możesz pomóc ?
- Wykaż zrozumienie, cierpliwość, zwłaszcza dla zmienionego zachowania dziecka. Wykaż spokój, zwłaszcza na jego przejawy agresji, pamiętając, że często pod tym kryje się ogromny ból. Nie przechodź obojętnie obok takich zachowań. Rozmawiaj z nim o tym, co się stało. Taką postawą pokażesz, że martwisz się o niego,
- Rozmawiaj z nastolatkiem. Zwłaszcza, kiedy on unika rozmów na temat śmierci. Powiedz mu swoich odczuciach. Może to ułatwi mu wyrazić swoje emocje,
- Pokazuj, że troszczysz się o niego.
- Zachowaj kontakt z nauczycielem.
- Pozwól na kontakt z rówieśnikami, w tym okresie rozwoju jest to bardzo ważne.
- Nie pozwól, aby nastolatek przejął rolę osoby zmarłej. Jeśli tak się stanie, dziecko może „stłumić” w sobie przeżywanie żałoby.
- Nie martw się, jeśli dziecko będzie chciało rozmawiać o swojej żałobie z kimś innym. Uszanuj to.
Anna Putro - psycholog Hospicjum Domowego , prowadzonego przez Zgromadzenie Księży Marianów.
Katarzyna Proć - psycholog z fundacji Hospicjum Onkologiczne św. Krzysztofa.
Barbara Smolik – psycholog, w trakcie 4-letniej szkoły psychoterapii „Centrum CBT” w Warszawie, pracuje z osobami chorymi nowotworowo i ich rodzinami.
Bibliografia:
- Dzieci poznają tajemnicę śmierci. Marielene Leist. Drukarnia i Księgarnia Świętego Wojciecha Sp. z o. o., Poznań 2009
- Interwencja kryzysowa. Dorota Kubacka-Jasiecka. Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne, Warszawa 2010
- Śmierć oczami dziecka jak pomagać w żałobie? Marie-Madeleine de Kergorlay-Soubrier. Wydawnictwo Salwator, Kraków 2011
- Żałoba w rodzinie. Martin Herbert. Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne. Gdańsk, 2005